UNESCO potwierdziło wpłynięcie wniosku: Sejmiki wiejskich zespołów teatralnych

Mamy to!

Szanowni Państwo,

UNESCO potwierdziło wpłynięcie wniosku: Sejmiki wiejskich zespołów teatralnych - model ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego o wpis do Rejestru dobrych praktyk UNESCO.

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego zgłosiło Sejmiki wiejskich zespołów teatralnych do Rejestru Dobrych Praktyk w Ochronie Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO. To pierwszy polski wniosek o wpis. Wniosek przygotował Tarnogrodzki Ośrodek Kultury z pomocą depozytariuszy z amatorskich teatrów wiejskich oraz wybitnych ekspertów. Wnioskiem zajmą się teraz eksperci UNESCO. Decyzja w tej sprawie, czy sejmiki teatrów wiejskich trafią do rejestru dobrych praktyk, zostanie podjęta w grudniu 2026 roku.

Sejmiki wiejskich zespołów teatralnych od ponad 50 lat są organizowane w formie przeglądów na terenie całego kraju. Największe odbywają się w Stoczku Łukowskim, Tarnogrodzie (woj. lubelskie), Bukowinie Tatrzańskiej (woj. małopolskie), Ożarowie (woj. łódzkie) i Kaczorach (woj. wielkopolskie) Osięcinach (woj. kujawsko-pomorskie) Ich celem jest prezentacja dorobku, jak również poszerzenie wiedzy o teatrze i kulturze ludowej wśród mieszkańców wsi. Organizacja Sejmików wiejskich zespołów teatralnych została zainicjowana w 1984 roku przez Towarzystwo Kultury Teatralnej oraz Tarnogrodzki Ośrodek Kultury. Sejmiki przyczyniły się do zainteresowania amatorskich zespołów teatralnych inscenizacjami obrzędów, zwyczajów oraz codziennych prac, co przyczyniło się do promocji kultury ludowej. Każda grupa prezentuje unikatowe dziedzictwo swojej okolicy – tradycje i lokalny dialekt. W ten sposób realizuje stworzoną w 1929 roku koncepcję teatru ludowego, stanowiący kluczowy element życia kulturalnego wsi. Podczas regionalnych Sejmików wiejskich zespołów teatralnych prezentowany jest dorobek kilkudziesięciu zespołów teatralnych, które następnie kwalifikują się do spotkania finałowego w Tarnogrodzie. Odbywający się tam Ogólnopolski Sejmik Teatrów Wsi Polskiej stanowi ukoronowanie rocznej pracy zespołów.

Działania sejmikowe – wykonywane oddolnie, dobrowolnie i społecznie – dotyczą tylko tych elementów tradycji, które sami depozytariusze uznają za ważne i warte przekazania. Dlatego ruch amatorskich teatrów wiejskich sprawdził się przez dziesięciolecia jako forma kultywowania lokalnego dziedzictwa, a występ teatru ludowego – jako narzędzie do oddolnego budowania wspólnoty. Sejmiki przez ponad 40 lat odbudowały i przeobraziły niezawodny teatr na polskiej wsi, a przede wszystkim przyczyniły się do nawrotu do praktykowania lokalnych tradycji . Wyjątkowość tego teatru – nazywanego potocznie „obrzędowym” – polega na tym, że wszystko, co dzieje się na scenie, nie tylko jest spektaklem, lecz także przechowuje rdzenną kulturę i przywraca jej obecność w kulturze współczesnej danej społeczności. Sejmiki są wspólnym dziełem zespołów teatralnych z całego kraju, Rady Artystycznej – złożonej z ekspertów i praktyków, gospodarzy – samorządów, organizacji i instytucji kultury oraz publiczności. Przez te lata powstało wiele nowych zespołów, wzmacniano lub reaktywowano działalność „starych”, szczycących się 80-100-letnim dorobkiem. Skuteczność tego przedsięwzięcia najlepiej ilustruje jego trwałość oraz imponująca liczba zespołów, które przez ten okres występowały na sejmikowych scenach, a także liczne godziny rozmów i dyskusji podczas każdej z imprez. Program rozwija się pomyślnie, planuje się jego kontynuację w przyszłości. O efektach tego ruchu najlepiej świadczą dostępne statystyki. Na podstawie szczegółowych danych gromadzonych od 1984 roku można stwierdzić, że na sejmikach regionalnych zaprezentowało się niemal 1500 zespołów, a widzowie mieli okazję zobaczyć prawie 1700 różnorodnych widowisk. Podczas Ogólnopolskich Sejmików Teatrów Wsi Polskiej odbyło się łącznie 500 spektakli. Wszystkie pod bacznym okiem członków Rady Artystycznej, która po spektaklach zaprasza zespoły na wspólne rozmowy o formie teatralnej i autentyzmie przekazu kulturowego. Ogólnopolskie wydarzenia są swoistą wizytówką całego wiejskiego ruchu teatralnego i artystycznego, dzięki czemu pełnią również funkcję promocyjną – przyciągają licznych obserwatorów: dziennikarzy, animatorów kultury, przedstawicieli ośrodków akademickich. Przekłada się to na wzmocnienie związku członków zespołów z lokalnym dziedzictwem.

Bardzo serdecznie dziękujemy za współpracę depozytariuszom, partnerom, instytucjom, samorządom, wszystkim tym, którzy wspierali nas na przestrzeni dwóch lat. Ponadto na ujęcie we wniosku w charakterze podmiotów wspierających depozytariuszy ruchu sejmikowego na obszarze swojego działania zgodzili się: Gminny Ośrodek Kultury w Biłgoraju, Miejski Ośrodek Kultury w Stoczku Łukowskim, Gminny Ośrodek Kultury w Osięcinach, Bukowiańskie Centrum Kultury DOM LUDOWY w Bukowinie Tatrzańskiej, Biblioteka Publiczna w Mokrsku, Towarzystwo Kultury Teatralnej Ziemi Lubelskiej, Tarnogrodzkie Towarzystwo Regionalnej, Międzynarodowa Organizacja Sztuki Ludowej IOV/ UNESCO Sekcja Polska, Centrum Spotkania Kultur w Lublinie (CSK), Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi (NIKiDW), Marszałek Województwa Lubelskiego Jarosław Stawiarski, prof. Katarzyna Smyk Katedra Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Instytut Nauk o Kulturze, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Centrum Kulturalne w Przemyślu Instytucja Kultury Województwa Podkarpackiego, Muzeum w Przeworsku Zespół Pałacowo-Parkowy, Burmistrz Tarnogrodu Paweł Dec. Za co serdecznie, jeszcze raz dziękuję.

Gratulacje, to nasze wspólne DZIEŁO, trzymajmy dalej kciuki! Mogą Państwo promować tę chwilę, cieszyć się nią w mediach społecznościowych.

Paweł Dec Burmistrz Tarnogrodu

Renata Ćwik Dyrektor Tarnogrodzkiego Ośrodka Kultury